La búsqueda del Centre. Segona Part

Autors/ores

DOI:

https://doi.org/10.1344/waterfront2022.64.2.01

Paraules clau:

Roma, Lisboa, Art Urbain, Renaixement, Centralitat urbana

Resum

Al capítol anterior d’aquesta sèrie (Remesar 2021) analitzem com al llarg del temps, la complexitat funcional i social que van adquirint les ciutats es tradueixen en una tendència a la policentralitat. Si en uns moments ‘el centre’ concentrava les funcions vinculades al poder – mundà i religiós- ia l’economia, des de la Baixa Edat Mitjana podem observar una tendència a la policentralitat marcada per la segregació del centre econòmic i social – en el context de la aparició de la burgesia comercial i de l’estructura gremial de la producció dels centres del poder religiós i/o polític. Les ciutats comercials – bona part portuàries- segregaran el centre de comercial del centre religiós, però atès el seu fur de ‘ciutats lliures’ aquest centre comercial es mantindrà unit al centre de decisions polítiques locals. La plaça central de la ciutat (ciutats del Nord d’Europa i Itàlia) o l’espai de ribera, en el cas de ciutats portuàries com Nàpols o Lisboa, esdevindrà el centre de la ciutat.
Com veurem en aquest lliurament, la multiplicació de centres prendrà una particular forma en el cas de Lisboa, quan el centre politicoadministratiu ‘del Rei’ -no ciutadà- s’ubicarà a l’espai del centre econòmic i comercial, esqueixant-se del centre religiós .
Aquest moviment de centres suposa tant una reorganització física dels antics centres -amb pràctiques de destrucció creadora- com una construcció dels nous centres, amb el desplaçament i compartició consegüent dels elements primaris d’urbanització (Rossi 1968). En qualsevol cas, en una societat estructuralment religiosa, l’Església és present als nous centres amb la construcció de monuments, convents, esglésies i catedrals.
Els models d’organització de la ciutat, els models sobre la forma del traçat, provenen tant de l’època clàssica -reelaborats per l’Escolàstica- com de les pràctiques vinculades als diferents processos de colonització i assentament que es donen a tot Europa, així com de la gradual introducció del pensament Renaixentista referit.

Biografia de l'autor/a

Antoni Remesar, Universitat de Barcelona

Professor at the University of Bacelona. Director of CR POLIS. Coordinator of the Master in Urban
Design: Art, City, Society. Member of the consolidated research group CRIT (Creation Innovation and
Urban Transformation) of the University of Barcelona. He has coordinated the PhD program Public
Space and Urban Regeneration of the University of Barcelona (1999 - 2017) and has been Vice Dean of Research and Postgraduate (2006-2016). He has supervided 30 doctoral thesis and has been PI of 10 competitively funded research projects on Public Art, Urban Design, Urban Reneration.

Referències

ALBERTI, Leon Battista. 1433. Descriptio urbis Romae. 1582nd ed. Madrid: Biblioteca Nacional.

ALBERTI, Leon Battista. 1452. De Re Aedificatoria. Los diez libros de la Arquitectura. 1991st, trad. Javier Fresnillo Nuñez ed. Madrid: Akal.

ÁLVARO-ZAMORA, MA I, AND JAVIER IBÁÑEZ-FERNÁNDEZ. 2012. ‘Hacia Un Corpus de Arquitectura Jesuítica. Bases Actuales y Líneas de Trabajo Futuro’. In Álvaro Zamora, Ma I., Ibáñez Fernández, J. y Criado Mainar, J. (Coords.), La Arquitectura Jesuítica, Actas Del Simposio Internacional., 5–37. Zaragoza: Institución “Fernando el Católico” (CSIC),. https://ifc.dpz.es/recursos/publicaciones/31/96/_ebook.pdf

ANTUNES, ALEXANDRA DE CARVALHO. 2017. Cais Real de Belém e Cais Da Pedra No Terreiro Do Paço. Planos de D. João V Para a Marinha de Lisboa. 2o aumentada 2019. Lisboa: MAZU PRESS.

ARGAN, GIULIO CARLO. 1961. Proyecto y Destino. Caracas: Publicaciones de la Universidad Central de Venezuela.

ARGAN, GIULIO CARLO. 1998. História da Arte como História da Cidade. Sao Paulo: Martins Fontes Editora.

ARGAN, Giulio Carlo. 2004. ‘Humanity, Art and History’. In HOLLINGSWOTH, Mary. Art in World History, 2016th ed., 542. Oxford- New York: Routledge.

BENÉVOLO, LEONARDO. 1975. Diseño de la Ciudad. Edición castellana 1977. Vol. 3. Barcelona: Gustavo Gili.

BLUMBERG, NAOMI, AND IDA YALZADEH. 2019. ‘City Beautiful Movement’. In Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/topic/City-Beautiful-movement

BOHL, CH.C - LEJEUNE, J-F (ed). 2009. Sitte, Hegemann and the Metropolis: Modern Civic Art and International Exchanges. New York: Routledge. https://ja.cat/FgF6l

BORDINO, Giovani Francesco. 1588. De Rebus Praeclare Gestis a Sixto V. BNF Gallica.fr. París. ark:/12148/btv1b84467829

BORGES-COELHO, António. 2006. Ruas e Gentes na Lisboa Quinhentista. Lisboa: Caminho.

BURKE, Peter. 1986. El Renacimiento Italiano. Cultura y Sociedad En Italia. 2o Ed. digital 2015. Madrid: Alianza Editorial.

CAETANO, Carlos. 2004. A Ribeira de Lisboa. Na Época Da Expansão Portuguesa (Séculos XV a XVIII). Lisboa: Pandora Ediçôes.

CAPEL, Horacio. 2002. La Morfología de Las Ciudades. Tomo I. Sociedad, Cultura y Paisaje Urbano. Barcelona: Ediciones de Serbal.

CAPEL, Horacio. 2003. ‘A Modo de Introducción: Los Problemas de Las Ciudades. Urbs, Civitas y Polis’. In In Capel, Horacio (Coord) Ciudades, Arquitectura y Espacio Urbano, 9–24. Alicante: Cajamar.

CARITA, Helder. 1994. Bairro Alto Tipologias e Modos Arquitectónicos. Lisboa: Camara Municipal de Lisboa.

CARITA, Helder. 1999. Lisboa Manuelina e a Formação de Modelos Urbanísticos Da Época Moderna. Lisboa: Livros Horizonte.

CARITA, Helder. 2015. ‘Lisboa Manuelina e a Formação Da Provedoria de Obras Reais’. Rossio. Estudos de Lisboa, June 2015. http://www.cm-lisboa.pt/fileadmin/DOCS/Publicacoes/publicacoes-digitais/Revista_Rossio/rossio_estudos_de_lisboa_n__5.pdf

CASTILHO, Julio de. 1879. Lisboa Antiga (Primeira Parte. O Bairro Alto). Lisboa: Livraria de A.M. Pereira, Editor. https://archive.org/details/gri_33125000417192

CASTILHO, Julio de. 1890. Lisboa Antiga (Bairros Orientais). 1937th ed. Vol. X. Lisboa: S. Industrias da C,M,L,. https://purl.pt/30262/4/hg-15990-v/hg-15990-v_item4/hg-15990-v_PDF/hg-15990-v_PDF_24-C-R0150/hg-15990-v_0000_capa-capa_t24-C-R0150.pdf

CASTILHO, Julio de. 1893. A Ribeira de Lisboa : Descripção Histórica Da Margem Do Tejo Desde a Madre-de-Deus Até Santos-o-Velho. Lisboa: Imprensa Nacional. https://archive.org/details/ribeiradelisboad00cast

CERTEAU, Michel de. 1990. La Invención de Lo Cotidiano. I. Artes de Hacer. 2000th ed. México D.F.: Universidad Iberoamericana.

CERTEAU, Michel de; GIARD, Luc; MAYOl, Pierre. 1999. La Invención de Lo Cotidiano. 2. Habitar, Cocinar. México: Universidad Iberoamericana.

CHOAY, Françoise. 1965. L’urbanisme: Utopies et Realités. Paris: Seuil.

CHOAY, Françoise. 1980. La Règle et le Modèle. Sur la théorie de l’architecture et de l’urbanisme. Paris: Seuil.

CHOAY, Françoise.. 1988. ‘Art Urbain’. In MERLIN, Pierre - CHOAY, Françoise.Dictionnaire de l’Urbanisme et de l’aménagement, 2005th ed., 83–84. París: PUF.

CORREIA, José Eduardo Horta. 1986. ‘A Arquitectura: Maneirismo e “Estilo Chão”’. In AA.VV. História Da Arte Em Portugal. Vol. VII. Lisboa: Publicações Alfa.

COSTA, João Pedro. 2007. ‘La Ribera Entre Proyectos. Formación y Transformación Del Territorio Portuario, a Partir Del Caso De Lisboa’. Tesis Doctoral, Barcelona: Universitat Politècnica de Catalunya. http://tdx.cat/handle/10803/6960

DOMÈNCH I MONTANER, Lluís, and PUIG I CADAFALCH, Josep (DIR). 1886. Historia General Del Arte : Escrita e Ilustrada En Vista de Los Monumentos y de La Mejores Obras Publicadas Hasta El Día / Bajo La Dirección de D. Luis Domènech (y D. José Puig y Cadafalch). Vol. II Arquitectura. El Renacimiento. 8 vols. Barcelona: Montaner y Simón. https://ddd.uab.cat/pub/llibres/1886-1897/56958/hisgenart_a1901t2r16.pdf

FONTANA, Doménico. 1589. Della Trasportatione Dell’obelisco Vaticano et Delle Fabriche Di Nostro Signore Papa Sisto V. Roma. https://dadun.unav.edu/handle/10171/6257

FRAMPTON, Kenneth. 1980. Historia Crítica de la Arquitectura Moderna (1980). 1993 sexta ampliada. Barcelona: Gustavo Gili.

FRANÇA, José Augusto. 1987. Lisboa Pombalina e o Ilusminismo. Lisboa: Bertrand Editora.

FRANÇA, José Augusto 1997. Lisboa: Urbanismo e Arquitectura. 3o. Lisboa: Livros Horizonte.

FRANÇA, José Augusto. 2008. Lisboa. História Física e Moral. Lisboa: Livros Horizonte.

FRANCINI, Girolamo. 1595. Le Cose Maravigliose Dell’alma Citta Di Roma, Col Movimento Delle Guglie et Gli Aquedotti. Le Ampe & Commode Strade, Fatte à Beneficio Publico Dal Santissimo Sisto V. Roma. https://onb.digital/result/108F8E0E

GIEDION, S. 1941. Espaço, tempo e arquitetura. O desenvolvimento de uma Nova Tradiçao Ed. 2004 . Sao Paulo: Martins Fontes Editora.

GIOVANNONI, Gustavo. 1931. L’Úrbanisme face aux villes anciennes. 1998th ed. Paris: Éditions du Seueil.

GIOVANNONI, Gustavo. 1935. Saggi Sulla Architettura Del Rinascimento. 2o. Milano: S.A. Fratelli Treves Editori. https://archive.org/details/giovannoni-saggi-architettura-del-rinascimento

GIOVANNONI, Gustavo. 1945. Architetture di pensiero e pensieri sull’Architettura. 1945th ed. Roma: Apollon. https://archive.org/details/giovannoni-architetture-di-pensiero

GÓIS, Damião de. 1558. Chronica Do Sereníssimo Senhor Rei Manoel. 1749th ed. Lisboa: Officina de Miguel Manescal da Costa. https://www.scribd.com/document/117299970/Cronica-de-D-Manuel-por-Damiao-de-Gois

HARVEY, David. 1973. Urbanismo y Desigualdad Social. 1977th ed. México: S. XXI.

HAUSER, Arnold. 1951. The Social History of Art. Renaissance, Mannerism and Baroque (Vol II). 1992nd ed. London: Routledge & Kegan Paul.

HEGEMANN, W; PEETS,E. 1922. The American Vitruvius: An Architects’ Handbook of Civic Art. 1988th ed. New York: Princenton Academic Press. https://archive.org/details/americanvitruviu00hege/page/n6

HENRIQUES, P.aulo (2004). Lisboa antes do terramato. Grande vista da cidade entre 1700 & 1725. Gótica- Chandeigne.

HENRIQUES DA SILVA, Raquel. 1997. ‘Lisboa Romântica, Urbanismo e Arquitectura, 1777- 1874’. Lisboa: Universidade Nova de Lisboa.

HIDALGO, David. 2014. ‘Leonardo Da Vinci Arquitectura y Urbanismo. El Concepto de Ciudad Ideal’. Tesis doctoral, Alacant: Universitat d’Alacant. http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/42245

HOLANDA, Francisco de. 1540. Os Desenhos Das Antigualhas Que Vio Francisco d’Ollanda Pintor Portugués (1539-1540). 1940. Notas a cargo de Eliseo Tormo.Reproducción facsimil del codice de Francisco d’Ollanda que se custodia en la Biblioteca del Escorial. Madrid: Ministerio de Asuntos Exteriores. https://acortar.link/8Kfl81

HOLANDA, Francisco de.1571. Da Fabrica Que Falece a Cidade de Lisboa. 1879 de Joaquim de Vasconcelos. Porto: Imprensa Portuguesa. https://ia600206.us.archive.org/14/items/DELTA53898_6FA/BSG_DELTA53898_6FA.pdf

KUBLER, George. 1972. Portuguese Plain Architecture: Between Spices and Diamonds 1521- 1706. Middletown, Conn.: Wesleyan University Press.

LAVEDAN, Pierre. 1959. Histoire de l’urbanisme à Paris. 1975th ed. París: Association pour la publication d’une Histoire de Paris.

LAVANHA, J. B. (1622). Viagem da Catholica Real Magestade del Rey D.Filipe II. N.S. ao Reyno de Portugal. Thomas Iunti Impressor del Rei NS. https://bibliotecadigital.rah.es/es/consulta/registro.do?id=6216

LEAL, JOANA DA CUNHA. 2005. ‘Arquitectura Privada, Política e Factos Urbanos Em Lisboa: Da Cidade Pombalina à Cidade Liberal.’ Ph.D. Diss., Lisboa: Universidade Nova de Lisboa.

LEAL, JOANA DA CUNHA. 2013. ‘Plain, Pombaline and (Post)Modernism: On Some Pre and Post-Kublerian Narratives on Portuguese Architecture’. Cescontexto Debates 3: 7–17. http://www.ces.uc.pt/publicacoes/cescontexto/index.php?id=8350

LOUREIRO, Alphonso Ferreira de. 1904. Os Portos Marítimos de Portugal e Ilhas Adjacentes. 3 vols. Lisboa: Imprensa Nacional. https://ia800501.us.archive.org/28/items/p2osportosmariti03lour/p2osportosmariti03lour.pdf

MACHADO DE CASTRO, Joaquin. (1810). Descripção analítica da execução da estatua equestre do senhor rei fidelíssimo D. José I. (Biblioteca Nacional Digital). Impressam Régia. https://purl.pt/960

MAIA, Manuel da. 1775. ‘Dissertação de Manuel Da Maia’. In José-Augusto França. Lisboa e o Iluminismo., 1987th ed., 311–26. Venda Nova: Bertand Editora.

MARTINS-BARATA, Ana. 2009. ‘A Ordenação Do Espaço Litoral de Lisboa, 1860-1940’. Scripta Nova. Revista Electrónica de Geografía y Ciencias Sociales XIII (296 (4)). http://www.ub.edu/geocrit/sn/sn-296/sn-296-4.htm

MOITA, Irisalva. 1983. Lisboa Quinhentista. A Imagem e a Vida Da Cidade. Câmara Municipal de Lisboa. Lisboa: Museu da Cidade.

MOITA, Irisalva. (dir). 1990. D. João V e o Abastecimento de Água a Lisboa. Lisboa: Câmara Municipal de Lisboa.

MONCLÚS, F.J. 1995. ‘Arte Urbano y Estudios Histórico-Urbanísticos. Tradiciones, Ciclos y Recuperaciones’. 3ZU: Revista d’arquitectura, no. 4. https://acortar.link/LN1TKz

MOREIRA, Rafael. 2004. ‘O Cais Do Mundo’. In Caetano, Carlos. A Ribeira de Lisboa. Na Época Da Expansão Portuguesa (Séculos XV a XVIII). Lisboa: Pandora Ediçôes.

MORRIS, A.E.J. 1979. Historia de la Forma Urbana, desde sus orígenes hasta la Revolución Industrial. Edición castellana 2007. Barcelona: Gustavo Gili.

MÜNSTER, Sebastian, and François BELLEFOREST. 1550. La Cosmographie Universelle de Tout Le Monde :Second Volume Du Premier Tome. Contenant Les Autres Pays Des Gaules, Non Compris Sous La Couronne de France, Avec Plusieurs Autres Provinces. 1557 (Biblioteca Digital Hispanica). París: Chez Nicolas Chesneau. http://bdh-rd.bne.es/viewer.vm?id=0000001426

MÜNZER, Jerónimo. 1924. ‘Viaje Por España y Portugal En Los Años 1494 y 1495 (Trad. Julio Puyol)’. Boletin de La Real Academia de La Historia LXXXIV (Cuaderno I): 33–119. https://ia803107.us.archive.org/7/items/boletindelareala84madr/boletindelareala84madr.pdf

MURTEIRA, Helena. 1999. Lisboa, Da Restauração Às Luzes. Lisboa: Editorial Presença.

NEWMAN, Robert. 2013. Baroque and Rococo. Art and Architecture. New Jersey: Pearson Education, Inc.

OLIVEIRA, Catarina. 2012. ‘Casa de Brás de Albuquerque (casa dos Bicos), fachada’. Website. Patrimonio Cultural. Direção-Geral do Património Cultural (Portugal). 2012. http://www.patrimoniocultural.gov.pt

OLIVEIRA SILVEIRA, Ana Cláudia. 2017. ‘Alcântara: Um Moinho de Maré Medieval No Termo de Lisboa (Séculos XIII a XVIII)’. Cadernos Do Arquivo Municipal, December 2017.

PANOFSKY, Erwin. 1960. Renacimiento y Renacimientos En El Arte Occidental. 1975th ed. Madrid: Alianza Universidad.

PEVSNER, Nikolaus. 1945. An Outline of European Architecture. 1948th ed. London and Aylesbury: Penguin Books.

QUARONI, Ludovico. 1959. ‘“Una Città Eterna, Quattro Lezioni Da Ventisette Secoli En Urbanistica’. Urbanística. Rivista Dell’Istituto Nazionale Di Urbanistica, no. 27 (June): 6–82.

REMESAR, Antoni. 2011. ‘O Carácter Simbólico Da Rua, Identidade e Apropiação’. In In BRANDÃO, P (ED) A Rua é Nossa... de Todos Nós ! Lisboa: MUDE- Instituto Superior Técnico.

REMESAR, Antoni. 2016. ‘New Urban Decorum? Aesthetics To and Fro’. In In GRALIŃSKA-TOBOREK;A -KAZIMIERSKA-JERZYK, W (ED) Aesthetic Energy of the City, 19–54. Lodz: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego (Łódź University Press). https://ur.es1lib.org/book/11974459/92feb9

REMESAR, A., & RÍOS, M. (2018). Barcelona s. XVIII, un paisatge en construcció. On the W@terfront [En Línia], 60(1), 9–77. http://raco.cat/index.php/Waterfront/article/view/331618/422323

REMESAR, Antoni. 2019. ‘Del Arte Público al Post-Muralismo. Políticas de Decoro Urbano En Procesos de Regeneración Urbana (I)’. On the W@terfront. Public Art.Urban Design.Civic Participation.Urban Regeneration 61 (1): 3–65. https://doi.org/10.1344/waterfront2019.61.6.1

REMESAR, Antoni. 2020. ‘From Drinking Fountains to Promenades. Water as Artistic Medium?’ On the W@terfront. Public Art.Urban Design.Civic Participation.Urban Regeneration 62 (1): 3–84. https://doi.org/10.1344/waterfront2020.62.6.1

REMESAR, Antoni. 2021. ‘“Searching for the Center. First Part”’. On the W@terfront. Public Art.Urban Design.Civic Participation.Urban Regeneration 63 (8): 3–65. https://doi.org/10.1344/waterfront2021.63.8.01

REMESAR, Antoni, and FERNANDO NUNES DA SILVA. 2019. ‘Políticas Urbanas: Arte Pública na Regeneração Urbana’. In ANDRADE, P; ALMEIDA MARQUES, C; CUNHA BARROS, José da (Ed) Arte Pública e Cidadania, 2o (revista e aumentada), 73–115. Lisboa: Editora Caleidoscópio - Edição e Artes Gráficas, SA. http://doi.org/10.30618/978-989-658-589-1

RISEBERO, Bill. 1986. La Arquitectura y el Diseño Modernos. Una Historia Alternativa. Barcelona: Hermann Blume.

RISEBERO, Bill. 1992. Fantastic Form. Architecture and Planning Today. London: The Herbert Press.

ROBINSON, Ch. Mulford. 1904. Modern Civic Art or The City Made Beautiful. New york- london: G.P. Putnam’s Sons. http://www.archive.org/details/civicartormodernOOrobirich

ROSSA, Walter. 2004. ‘Do Plano de 1755-1758 Para a Baixa-Chiado’. Monumentos. Revista Semestral de Edificios e Monumentos, no. 21: 22–43.

ROSSA, Walter and Luisa TRINDADE. 2006. ‘Questões e Antecedentes Da “Cidade Portuguesa”: O Conhecimento Sobre o Urbanismo Medieval e a Sua Expressão Morfológica’. Murphy - Revista de História e Teoria Da Arquitectura e Do Urbanismo 1: 70–109.

ROSSI, Aldo. 1968. La Arquitectura de la Ciudad. Barcelona: Gustavo Gili.

SABATÉ, Joaquim. 1999. El Proyecto de La Calle Sin Nombre. Los Reglamentos Urbanos de La Edificación París-Barcelona. Barcelona: Fundación Caja de Arquitectos.

SOLÀ-MORALES, Ignasi. 1995. ‘Arquitectura débil’. In SOLÀ-MORALES, Ignasi. Diferencias. Topografía de la arquitectura contemporánea, 185. Barcelona: Gustavo Gili.

TAFURI, Manfredo. 1992. Sobre El Renacimiento. Principios, Ciudades, Arquitectura. 1995th ed. Madrid: Cátedra.

TAYLOR, R, WENWORTH, K.R, AND KOSTOF, SPIRO. 2016. Rome. An Urban History from Antiquity to the Present. Cambrige University Press.

TORRES, Claudio. 1995. ‘Lisboa Muçulmana. Um Espaço Urbano e o Seu Terrtorio’. Trabalhos de Antropologia e Etnologia 35 (3): 427–34.

TORRES-BALBÁS, Leopoldo. 1954. ‘La Edad Media’. In in AA.VV Resumen Histórico del Urbanismo en España, Edición 1987, 68–172. Madrid: Instituo de Estudios de la Administración Local.

TOSTÕES, A., & ROSSA, W. (2009). Lisboa 1758. O Plano da Baixa. Câmara Municipal de Lisboa.

TRINDADE, Luísa. 2016. ‘Uma Outra Representação Da Rua Nova Dos Mercadores, Em Lisboa: A Tábua Do “Martírio de S. Sebastião”, de Gregório Lopes’. Medievalista [Em Linha], no. 20 (July). https://doi.org/10.4000/medievalista.1180.

VALE, A, AND L FERNANDES. 1997. ‘Intervenção Arqueológica Na Praça de D. Pedro IV (Rossio) Em Lisboa’. In Atas Do 3.o Encontro Nacional de Arqueologia Urbana (Almada, 20 a 23 de Fevereiro de 1997), 109–21. Monografias Arqueologia. Almada: Câmara Municipal de Almada. Divisão de Museus.

VARELA, Paulo, and Rui LOBO. 2012. ‘Arquitectura de Los Jesuitas En Portugal y En Las Regiones de Influencia Portuguesa’. In ÁLVARO ZAMORA, Ma I., IBÁÑEZ FERNÁNDEZ, J. y CRIADO MAINAR, J. (Coords.), La Arquitectura Jesuítica, Actas Del Simposio Internacional., 497–521. Zaragoza: Institución “Fernando el Católico” (CSIC),. https://ifc.dpz.es/recursos/publicaciones/31/96/_ebook.pdf

VARNHAGEN, Francisco Adolfo de. 1842. Notícia Histórica e Descriptiva Do Mosteiro de Belém. Lisboa: Typographia da Sociedade Propagadora dos Conhecimentos Uteia. https://archive.org/details/noticiahistorica00varn

VASARI, GIorgo. 1550. Le Vite de Piu Eccellenti Pittori, Scultori e Architettori. 1568. Di nuouo dal medesimo riuiste et ampliate con i ritratti loro et con l’aggiunta delle vite de’ viui, De’ morti dall’anno 1550. insino al 1567. Vol. 1. Florencia: Eredi di Bernardo Giunta - impresor. http://bdh.bne.es

VERDUGO, J. 2017. ‘La Reinterpretación Cristiana de Los Monumentos de La Antigüedad En La Roma de Sixto V (1585-1590)’. Archivo Español de Arqueología, no. 90: 53–76. https://doi.org/10.3989/aespa.090.017.003.

VIEIRA DA SILVA, Augusto. 1940. As Muralhas Da Ribeira de Lisboa. 1987th ed. Lisboa: Câmara Municipal de Lisboa.

VIEIRA DA SILVA, Augusto. 1948. A Cerca Fernandina de Lisboa. 1987th ed. Vol. vol I. Lisboa: Câmara Municipal de Lisboa.

VIEIRA DA SILVA, Augusto. 1950. Plantas Topográficas de Lisboa. Lisboa: Câmara Municipal. https://purl.pt/27804

WILSON, William H. 1989. The City Beautiful Movement. Baltimore and London: The Johns Hopkins Univerity Press.

WIRTH, Louis. 1938. ‘Urbanism as a Way of Life’. The American Journal of Sociology, 1938. http://www.jstor.org/stable/2768119

ZEVI, Bruno. 2006. Saper Vedere La Città. Ferrara Di Biagio Rossetti, «la Prima Città Moderna Europea». Turin: Biblioteca Einaud.

Descàrregues

Publicades

2022-02-27

Com citar

Remesar, Antoni. 2022. “La Búsqueda Del Centre. Segona Part”. on the w@terfront. Public Art.Urban Design.Civic Participation.Urban Regeneration 64 (2):3-75. https://doi.org/10.1344/waterfront2022.64.2.01.

Articles més llegits del mateix autor/a

1 2 3 4 > >>