Construcciones Aeronáuticas SA (CASA), 1939-1972. Resiliència i adaptació a la política de defensa i a les relacions internacionals d'Espanya

Autors/ores

DOI:

https://doi.org/10.1344/rhiihr.42058

Paraules clau:

resiliència, adaptació, indústria aeronàutica, franquisme

Resum

L´objectiu principal d´aquest treball és explicar la resiliència de l´empresa Construcciones Aeronáuticas S.A. (CASA) després de la Guerra Civil i com es va adaptar, primer, a la situació d'autarquia i intervencionisme durant el primer franquisme i, després, a l'acusada dependència econòmica, tecnològica i militar nord-americana. La tesi central d’aquest treball és que l'estratègia d'adaptació seguida per CASA va acabar reduint les capacitats i els coneixements, condicionant les possibles vies d'evolució a partir de mitjan dels anys 60 del segle passat. Per demostrar-ho, reconstrueix l'evolució i l'especialització de l'empresa des dels anys 40 fins a la tardana incorporació als projectes europeus cap al 1970 i exposa els factors polítics i institucionals que van motivar aquesta trajectòria.

Descàrregues

Les dades de descàrrega encara no estan disponibles.

Biografia de l'autor/a

Iñaki Etxaniz Tesouro, UPV-EHU

 

Referències

Álvaro Moya, Adoración. 2011. ‘Guerra fría y formación de capital humano durante el franquismo. Un balance sobre el programa estadounidense de ayuda técnica (1953-1963),’ Historia del presente, 17: 13-25.

Bilstein, Roger E. 1996. The American Aerospace Industry: From Workshop to Global Enterprise. New York: Twayne.

Brunsdon, David, and Erica Dalziell. 2005. ‘Making Organisations Resilient: Understanding the Reality of the Challenge.’ Rotorua, New Zealand: Resilient Infrastructure Conference.

Burigana, David, and Pascal Deloge. 2010. ‘Introduction. Les coopérations aéronautiques en Europe dans les années 1950-1980: une opportunité pour relire l'histoire de la construction européenne?,’ Histoire, Économie et Société, 29 (4): 3-18.

Carreras, Albert, and Tafunell, Xavier. 2010. Historia económica de la España Contempóranea (1789 – 2009). Barcelona: Crítica.

Catalán, Jordi. 1995. La economía española y la Segunda Guerra Mundial. Barcelona: Ariel.

Chadeau, Emmanuel. 1985. ‘État, industrie, nation: la formation des technologies aéronautiques en France (1900-1950),’ Histoire, Économie et Société, 4 (2): 275-99.

Colin, Armand. 1999. ‘La reconstruction dans l'industrie aéronautique: l'exemple français, 1944-1946,’ Histoire, Économie et Société, 18 (2): 435-49.

Collado, Carlos. 1991. ‘Planes militares de Adenauer en España. El proyecto de instalación de bases militares de 1960,’ Espacio, Tiempo y Forma, 5: 97-116.

Comín, Francisco. 2001. ‘El triunfo de la política sobre la economía en el INI de Suanzes,’ Revista de Economía Aplicada, 9 (26): 177-211.

Dalziell, Erica P., and Sonia T. McManus. 2004. ‘Resilience, Vulnerability and Adaptive Capacity: Implications for Systems Performance.’ Stoos, Switzerland: 1st International Forum for Engineering Decision Making.

Delgado, Lorenzo. 2019. ‘Coordenadas de la asistencia militar norteamericana al franquismo en los años cincuenta: entre el deseo y la realidad,’ Ayer, 116: 21-48.

Delgado, Lorenzo. 2021. ‘Welcome to the Future! Science as a Tool for American Geopolitics in 1950s’ Spain.’ In Science, Cultural and National Identity in Francoist Spain, 1939-1959, edited by Marició Janué i Miret and Albert Presas i Puig, 371–93. Basingstoke: Palgrave Macmillan.

Delgado, Lorenzo, and Pablo León-Aguinaga. 2018. ‘The Deployment of U.S. Military Assistance to Franco’s Spain: Limited Modernization and Strategic Dependence,’ Cold War History, 21 (1): 55-70.

Duchek, Stephanie. 2020. ‘Organizational resilience: a capability-based conceptualization,’ Business Research, 13: 215-46.

Erro, Carmen. 2012. El empresario fotógrafo. José Ortiz Echagüe (1886-1980). Madrid: EADS CASA.

Evenhuis, Emil. 2017. ‘New directions in researching regional economic resilience and adaptation,’ Geography Compass, 11: 1-15.

Francis, John G., and Alex F. Pevzner. 2006. ‘Airbus and Boeing: Strengths and Limitations of Strong States,’ Academy of Political Science, 121 (4): 629-51.

Gómez Mendoza, Antonio (ed.). 2000. De mitos y Milagros. El Instituto Nacional de Autarquía (1941-1963). Barcelona: Edicions de la Universitat de Barcelona.

Gómez Mendoza, Antonio, and Santiago López. 1992. ‘Los comienzos de la Industria Aeronáutica en España y la ley de Wolff (1916-1929),’ Revista de Historia Industrial-Industrial History Review, 1 (1): 155-77.

González Cascón, Álvaro and Santiago M. López. 2020. ‘José Ortiz Echagüe (1866-1980): la consolidación de la industria aeronáutica.’ In Trazas y negocios. Ingenieros empresarios en la España del siglo XX, edited by Gloria Quiroga Valle, 113-32. Granada: Comares.

Hayward, Keith. 1987. ‘Airbus: Twenty Years of European Collaboration,’ International Affairs, 64 (1): 11-26.

Hirschel, Ernst H., Horst Prem, and Gero Madelung. 2004. Aeronautical Research in Germany: From Lilienthal until Today. Munich: Springer.

Howson, Gerald. 2000. Armas para España: la historia no contada de la Guerra Civil Española. Barcelona: Ediciones Península.

Hualde, Xabier. 2016. El cerco aliado. Estados Unidos, Gran Bretaña y Francia frente a la dictadura franquista (1945-1953). Bilbao: Universidad del País Vasco.

Iborra, María, Safón, Vicente, and Consuelo Dolz. 2020. ‘What explains the resilience of SMEs? Ambidexterity capability and strategic consistency,’ Long Range Planning, 53 (6): article 101947.

Jarque, Arturo. 1998. Queremos esas bases: el acercamiento de Estados Unidos a la España de Franco. Alcalá de Henares: Universidad de Alcalá.

Kechidi, Med, and Damien Talbot. 2013. ‘Les mutations de l'industrie aéronautique civile française : concentration, externalisation et firme-pivot,’ Entreprises et histoire, 73: 75-88.

Leitz, Christian. 1996. Economic Relations between Nazi Germany and Franco’s Spain (1936-1945). Oxford: Clarendon Press.

León-Aguinaga, Pablo. 2019. ‘Los programas de formación para la “Mutua Defensa” entre España y Estados Unidos en los años cincuenta,’ Ayer, 116: 49-76.

León-Aguinaga, Pablo, and Lorenzo Delgado. 2018. ‘”Fly Me to the Cold War”: The United States and the Modernization of the Spanish Air Force in the 1950s.’ In Air Force Advising and Assistance: Developing Airpower in Client States, edited by Edward B. Westermann and Donald Stoker, 89-117. Warwick: Helion.

López, Santiago M., Aitziber Elola, Jesús M. Valdaliso and Mari J. Aranguren. 2012. El clúster de la industria aeronáutica y espacial del País Vasco: orígenes, evolución y trayectoria competitiva. Donostia: Eusko Ikaskuntza; Instituto Vasco de Competitividad - Fundación Deusto.

López, Santiago M., and Álvaro González. 2019. ‘La Hispano Suiza y la aeronáutica: innovar en el primer tercio del siglo XX.’ In Pioneros: empresas y empresarios en el primer tercio del siglo XX en España, edited by Raúl Molina, 205-32. Granada: Comares.

Martín Aceña, Pablo, and Francisco Comín. 1991. INI: 50 años de industrialización en España. Madrid: Espasa-Calpe.

Mayo, Luis. 2017. ‘La industria nacional del sector aeroespacial,’ Cuadernos de estrategia, 192: 185-226.

McGuire, Steven. 1997. Airbus Industrie: Conflict and Cooperation in US-EC Trade Relations. London: Macmillan.

Moradiellos, Enrique. 2001. El reñidero de Europa: las dimensiones internacionales de la Guerra Civil Española. Barcelona: Península HCS.

Nadal, Jordi. 2020. La Hispano Suiza. Esplendor y ruina de una empresa legendaria. Barcelona: Pasado y Presente.

No author. 1948. Construcciones Aeronáuticas, S.A., 1923-1948. Madrid: CASA.

Pal, Rudrajeet, Håkan Torstensson, and Heikki Mattila. 2014. ‘Antecedents of organizational resilience in economic crises—an empirical study of Swedish textile and clothing SMEs,’ International Journal of Production Economics, 147: 410-28.

Pecker, Beatriz, and Carlos Pérez. 1983. Crónica de la aviación española. Madrid: Sílex.

Pérez, Francisco. 2009. El Gasto de Defensa en España 1946-2009. Madrid: Ministerio de Defensa.

Presas, Albert. 2008a. ‘La inmediata posguerra y la relación científica y técnica con Alemania.’ In Cien años de política científica en España, edited by Ana Romero and María J. Santesmases, 173-210. Bilbao: Fundación BBVA.

Presas, Albert. 2008b. ‘Technological Transfer as a Political Weapon: Technological Relations between Germany and Spain from 1918 to the early 1950s,’ Journal of Modern European History 6 (2): 218-36.

Rodengen, Jeffrey L. 2009. The History of Embraer. Fort Lauderdale: Write Stuff Enterprises.

Román, José M. 1993. Tres escuelas y veinte promociones de Ingenieros Aeronáuticos. Madrid: Escuela Técnica Superior de Ingenieros Aeronáuticos.

Román, José M. 1998. CASA, los primeros 75 años, 1923-1998. Madrid: CASA.

Sabaté, Oriol. 2015. ‘Military spending, institutional stability and fiscal capacity. Spain in comparative perspective (1850-2009).’ PhD Thesis, Barcelona: Universitat de Barcelona.

Salas, Jesús. 1983. De la tela al titanio: el ayer y el hoy de la creatividad aeronáutica en España. Madrid: Espasa-Calpe

San Román, Elena. 1999. Ejército e industria: el nacimiento del INI. Barcelona: Crítica.

San Román, Elena. 2000. ‘José Ortiz Echagüe (1886-1980).’ In Los 100 empresarios españoles del siglo XX, edited by Eugenio Torres, 308-12. Madrid: LID.

Sánchez, Esther M. 2006. ‘Armamento e instrucción militar. Francia y la modernización del ejército español, 1948-1975,’ Ayer, 63: 211-32.

Sánchez, Esther M. 2019. ‘Francia, las Fuerzas Armadas españolas y el suministro de aviones Mirage,’ Ayer, 116: 77-104.

Sánchez Ron, José M. 1997. INTA. 50 años de Ciencia y Técnica Aeroespacial. Madrid: INTA.

Sánchez Ron, José M. 1994. ‘Poder científico versus poder político: reflexiones a propósito del CERN y de ESRO/ESA,’ Arbor, 577-578: 27-50.

Sanz Díaz, Carlos. 2019. ‘Aliado silencioso: Alemania Occidental y la modernización de la defensa en España, 1945-1986.’ Ayer, 116: 105-32.

Seiller, Florian. 2010. ‘Les négociations sur la production sous licence des avions Fouga Magister et Noratlas: un exemple concret des débuts de la coopération franco-allemande en matière d'armement dans les années 1950,’ Histoire, Économie et Société, 29 (4): 19-36.

Serrat, Olivier. 2017. ‘On Resilient Organizations.’ In Oliver Serrat, Knowledge Solutions: Tools, Methods, and Approaches to Drive Organizations Performance, 245-50. Singapore: Springer.

Valdaliso, Jesús M. 2020. ‘Accounting for the resilience of the machine tool industry in Spain (c. 1950-2015),’ Business History, 62 (4): 637-62.

Vidal, Javier. 2008. Las alas de España: Iberia, líneas aéreas. De aerolínea de bandera a transportista mundial, 1940-2005. Valencia: Universitat de València.

Viñas, Ángel. 1981. Los pactos secretos de Franco con Estados Unidos: bases, ayuda económica, recortes de soberanía. Barcelona: Grijalbo.

Viñas, Ángel. 1984. Guerra, dinero, dictadura: ayuda fascista y autarquía en la España de Franco. Barcelona: Crítica.

Viñas, Ángel. 2003. En las garras del águila: los pactos con Estados Unidos, de Francisco Franco a Felipe González (1945-1995). Barcelona: Crítica.

Viñas, Ángel. 2008. ‘Armas y hombres para España. Los apoyos exteriores en la guerra civil.’ In Economía y economistas españoles en la Guerra Civil, edited by Enrique Fuentes and Francisco Comín, 339-424. Madrid: Galaxia Gutenberg.

Viñas, Ángel. 2020. ‘Los apoyos exteriores, palancas de la victoria y de la derrota.’ In En el combate por la historia. La República, la Guerra Civil, el Franquismo, edited by Ángel Viñas, 251-63. Barcelona: Pasado y Presente.

Winter, G. Sidney. 2003. ‘Understanding Dynamic Capabilities,’ Strategic Management Journal, 24 (10): 991-5.

Zhou, Qin, Tinkuma Ejovi Edafioghor, Chia-Huei Wu, and Bob Doherty. 2022. ‘Building organizational resilience capability in small and medium-sized enterprises: The role of high-performance work systems,’ Human Resource Management Journal, 33 (4): 806-27.

Descàrregues

Publicades

2024-02-06

Com citar

Etxaniz Tesouro, Iñaki. 2024. “Construcciones Aeronáuticas SA (CASA), 1939-1972. Resiliència I Adaptació a La política De Defensa I a Les Relacions Internacionals d’Espanya”. Revista De Historia Industrial, February. https://doi.org/10.1344/rhiihr.42058.

Número

Secció

Articles