La planificación de decisiones anticipadas como estrategia preventiva de conflictos éticos en urgencias y emergencias durante y después de la COVID-19

Autores/as

  • Silvia Poveda-Moral Escola Universitària d'Infermeria i Teràpia Ocupacional de Terrassa (EUIT). Adscrita a la Universitat Autònoma de Barcelona (UAB)
  • Alejandro Bosch-Alcaraz Hospital Sant Joan de Déu. Escola d’Infermeria. Facultat de Medicina i Ciències de la Salut. Universitat de Barcelona.
  • Anna Falcó-Pegueroles Escola d’Infermeria. Facultat de Medicina i Ciències de la Salut. Universitat de Barcelona.

DOI:

https://doi.org/10.1344/rbd2020.50.31646

Palabras clave:

voluntades anticipadas, planificación de decisiones anticipadas, planificación anticipada de la atención, conflictividad ética, atención urgente, emergencias, COVID-19

Resumen

La actual pandemia por la COVID-19 está ocasionado serias amenazas para la salud pública a nivel mundial, especialmente para los grupos de población más vulnerables.  Los casos más graves de la enfermedad han sido primeramente atendidos por los profesionales de urgencias y emergencias, los cuales han tenido que tomar decisiones en contextos altamente complejos donde la priorización en la asignación de los recursos sanitarios disponibles les ha generado situaciones éticamente conflictivas. El objetivo del presente artículo es analizar la importancia de implantar la PDA en los servicios de urgencias y emergencias como herramienta de consulta en la resolución de los problemas éticos surgidos durante la pandemia por COVID-19, concretamente, en la atención al paciente crónico complejo o con enfermedad crónica avanzada.

 

 

Biografía del autor/a

Silvia Poveda-Moral, Escola Universitària d'Infermeria i Teràpia Ocupacional de Terrassa (EUIT). Adscrita a la Universitat Autònoma de Barcelona (UAB)

Profesora investigadora adjunta

Citas

Abelsson, A., & Lindwall, L. (2017). What is dignity in prehospital emergency care? Nursing Ethics 24, 3, 268-278. Recuperado a partir de https://doi.org/10.1177/0969733015595544.

Bashkin, O., Caspi, S., Haligoa, R., Mizrahi, S., & Stalnikowicz, R. (2015). Organizational factors affecting length of stay in the emergency department: Initial observational study. Israel Journal of Health Policy Research 4, 1. Recuperado a partir de https://doi.org/10.1186/s13584-015-0035-6.

Boddy, J., Chenoweth, L., McLennan, V., & Daly, M. (2013). It's just too hard! Australian health care practitioner perspectives on barriers to advance care planning. Australian Journal of Primary Health 19, 1, 38. Recuperado a partir de https://doi.org/10.1071/PY11070.

Butler, J. (2020). El capitalismo tiene sus límites. Sopa de Wuhan. http://iips.usac.edu.gt/wp-content/uploads/2020/03/Sopa-de-Wuhan-ASPO.pdf.

Casado, M. I. (2016). Ética en la atención de emergencia: en busca de una preparación ética deliberada. Eidon. Recuperado a partir de https://doi.org/10.13184/eidon.45.2016.2-17.

Cabré, L., Casado, M. (2020) Recomendaciones para la toma de deciciones éticas sobre el acceso de pacientes a unidades de cuidados intensivos en situaciones de pandemia. Universitat de Barcelona. Recuperado a partir de http://hdl.handle.net/2445/154297.

Centro de coordinación de Alertas y Emergencias Sanitarias. (2020). Documento técnico Manejo en urgencias del COVID-19. Ministerio de Sanidad, España, 1-12. Recuperado a partir de https://www.mscbs.gob.es/profesionales/saludPublica/ccayes/alertasActual/nCov-China/documentos/Manejo_urgencias_pacientes_con_COVID-19.pdf.

Chen, N., Zhou, M., Dong, X., Qu, J., Gong, F., Han, Y., … Zhang, L. (2020). Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study. The Lancet 395, 10223, 507-513. Recuperado a partir de https://doi.org/10.1016/S0140-6736(20)30211-7.

Choi, J.-S., & Kim, J.-S. (2018). Factors influencing emergency nurses’ ethical problems during the outbreak of MERS-CoV. Nursing ethics 25, 3, 335-345. Recuperado a partir de https://doi.org/10.1177/0969733016648205.

Consideracions sobre la limitació de recursos i decisions clíniques en la pandèmia COVID-19. (2020). Generalitat de Catalunya. Recuperado a partir de https://www.fundaciogrifols.org/documents/4662337/1023429220/CBC+covid/f2adb691-bb7e-41f0-aac3-6f813bc105b1.

COVID-19: Movilidad de las Personas. (2020). Boletín Oficial del Estado. Recuperado a partir de https://www.boe.es/biblioteca_juridica/index.php?tipo=C.

Curtis, J. R., Kross, E. K., & Stapleton, R. D. (2020). The Importance of Addressing Advance Care Planning and Decisions about Do-Not-Resuscitate Orders during Novel Coronavirus 2019 (COVID-19). JAMA - Journal of the American Medical Association. American Medical Association. Recuperado a partir de https://doi.org/10.1001/jama.2020.4894.

De Montalvo, F., Altisent, R., Bellver, V., Cadena, F., de los Reyes, M., de la Gándara, Á., … Sánchez, E. (2020). Informe del Comité de Bioética de España sobre los aspectos bioéticos de la priorización de recursos sanitarios en el contexto de la crisis del Coronavirus, 1-13. Recuperado a partir de https://www.mscbs.gob.es/profesionales/saludPublica/ccayes/alertasActual/nCov-China/documentos/Manejo_urgencias_pacientes_con_COVID-19.pdf.

Ebrahimian, A., Seyedin, H., Jamshidi-Orak, R., & Masoumi, G. (2014). Exploring Factors Affecting Emergency Medical Services Staffs’ Decision about Transporting Medical Patients to Medical Facilities. Emergency Medicine International 1-8. Recuperado a partir de https://doi.org/10.1155/2014/215329.

Erbay, H. (2014). Some ethical issues in prehospital emergency medicine. Turkiye Acil Tip Dergisi. Emergency Medicine Association of Turkey. Recuperado a partir de https://doi.org/10.5505/1304.7361.2014.32656.

Falcó Pegueroles, A.M. (2012). Análisis de la Conflictividad Ética en los Profesionales de Enfermería de las Unidades de Cuidados Intensivos (tesis doctoral). Universitat de Barcelona, Barcelona, España. Recuperado a partir de http://hdl.handle.net/2445/35127.

Gerència del Medicament. (2020). Tractament farmacològic de la infecció per SARS-CoV-2. Recuperado a partir de https://canalsalut.gencat.cat/web/.content/_A-Z/C/coronavirus-2019-ncov/material-divulgatiu/recull-protocol-pneumonia.pdf.

Gostin, L. O., Friedman, E. A., & Wetter, S. A. (2020). Responding to Covid-19: How to Navigate a Public Health Emergency Legally and Ethically. Hastings Center Report 50, 2, 8-12. Recuperado a partir de https://doi.org/10.1002/hast.1090.

Gostin, L. O., & Hodge, J. G. (2020). US Emergency Legal Responses to Novel Coronavirus: Balancing Public Health and Civil Liberties. JAMA - Journal of the American Medical Association. American Medical Association. Recuperado a partir de https://doi.org/10.1001/jama.2020.2025.

Gracia, D. (2016). Planificación anticipada de los cuidados: un problema presente, un reto futuro. Rev Esp Geriatr Gerontol 52, 5, 240-241. Recuperado a partir de https://doi.org/10.1016/j.regg.2016.11.006.

Informe sobre la situación de COVID-19 en España Contenido. (2020). Recuperado a partir de https://www.who.int/dg/speeches/detail/who-director-general-s-remarks-at-the-media-briefing-on-2019-ncov-on-11-february-.

Iserson, K. V., & Moskop, J. C. (2007). Triage in Medicine, Part I: Concept, History, and Types. Annals of Emergency Medicine 49, 3, 275-281. Recuperado a partir dehttps://doi.org/10.1016/j.annemergmed.2006.05.019.

Jezewski, M. (2007). Emergency nurses’ knowledge, attitudes, and experiential survey on advance directives. Elsevier. Recuperado a partir de https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0897189707000584.

González, J., Vázquez, MJ. (2020). Los servicios de urgencias y emergencias ante la pandemia por SARS-CoV-2 Emergency services and the fight against the SARS-CoV-2 pandemic. Emergencias 2, 3: 155-156.

Lakin, J. R., Isaacs, E., Sullivan, E., Harris, H. A., McMahan, R. D., & Sudore, R. L. (2016). Emergency Physicians’ Experience with Advance Care Planning Documentation in the Electronic Medical Record: Useful, Needed, and Elusive. Journal of Palliative Medicine 19, 6, 632-638. Recuperado a partir de https://doi.org/10.1089/jpm.2015.0486.

Lasmarías, C., Aradilla-Herrero, A., Santaeugènia, S., Blay, C., Delgado, S., Ela, S., … Gómez-Batiste, X. (2018). Development and implementation of an advance care planning program in Catalonia, Spain. Palliative and Supportive Care 17, 4, 415-424. Recuperado a partir dehttps://doi.org/10.1017/S1478951518000561.

Les infermeres, a primera línia en la lluita contra la COVID-19 (2020). Col·legi Oficial d’Infermeres i Infermers de Barcelona. Recuperado a partir de https://issuu.com/coib/docs/butlletiespecial_diainternacionalinfermera.

Limón, E., Lasmarías, C., & Blay, C. (2018). Planificación de decisiones anticipadas: Factibilidad y barreras para su implementación. Formación Médica Continuada en Atención Primaria 5, 5, 259-261. Recuperado a partir de https://doi.org/10.1016/j.fmc.2018.02.001.

Loncán Vidal, P (2014). Documentos de Voluntades Anticipadas versus Planificación Anticipada de Decisiones Sanitarias. Bioètica & Debat 20, 71, 13-16.

Lovell, A., & Yates, P. (2014). Advance Care Planning in palliative care: A systematic literature review of the contextual factors influencing its uptake 2008–2012. Palliative Medicine 28, 8, 1026-1035. Recuperado a partir de https://doi.org/10.1177/0269216314531313.

Miró, Ò. (2020). Mensaje de un virus mundano a un mundo humano. Emergencias, 149-151.

Moe, J., Kirkland, S., Ospina, M. B., Campbell, S., Long, R., Davidson, A., … Rowe, B. H. (2016, marzo 1). Mortality, admission rates and outpatient use among frequent users of emergency departments: A systematic review. Emergency Medicine Journal. BMJ Publishing Group. Recuperado a partir de https://doi.org/10.1136/emermed-2014-204496.

Pastor, A. J. (2020). Un sistema sanitario contra un virus. Emergencias, 152-154.

Puyol, A, Segura, A., Carrasco, J.M., Hernández, I., Román, B., …& Simón, P. (2014). Ética y salud pública en tiempos de crisis. Cuadernos Fundació Víctor Grífols i Lucas. Recuperado a partir de https://www.upf.edu/cres/_pdf/cuaderno32.pdf.

Rietjens, J. A. C., Sudore, R. L., Connolly, M., van Delden, J. J., Drickamer, M. A., Droger, M., … Korfage, I. J. (2017). Definition and recommendations for advance care planning: an international consensus supported by the European Association for Palliative Care. The Lancet Oncology 18, 9, e543-e551. Recuperado a partir dehttps://doi.org/10.1016/S1470-2045(17)30582-X.

Rodríguez, V. (2020). COVID-19. Residencias de ancianos y fuerza mayor. Legal Today. Recuperado a partir de http://www.legaltoday.com/opinion/articulos-de-opinion/covid-19-residencias-de-ancianos-y-fuerza-mayor.

Sandman, L., & Nordmark, A. (2006). Ethical conflicts in prehospital emergency care. Nursing Ethics 13, 6, 592-607. Recuperado a partir de https://doi.org/10.1177/0969733006069694.

Sanz, M. Á., Hernández-Tejedor, A., García, Á. E., Rivera, J.J., de Molina Ortiz, F. J. G., Camps, A. S., … Laguía, P. B. (2020). Recomendaciones de «hacer» y «no hacer» en el tratamiento de los pacientes críticos ante la pandemia por coronavirus causante de COVID-19 de los Grupos de Trabajo de la Sociedad Española de Medicina Intensiva, Crítica y Unidades Coronarias (SEMICYUC). Medicina Intensiva. Recuperado a partir de https://doi.org/10.1016/j.medin.2020.04.001.

Torabi, M., Borhani, F., Abbaszadeh, A., & Atashzadeh-Shoorideh, F. (2019). Ethical decision-making based on field assessment: The experiences of prehospital personnel. Nursing Ethics 26, 4, 1075-1086. Recuperado a partir de https://doi.org/10.1177/0969733017736925.

Velasco, T. (2020). Voluntades anticipadas y consentimiento informado en Medicina Intensiva. Revista de Bioética y Derecho 48, 41-59. Recuperado a partir de https://doi.org/10.1344/rbd2020.48.28967.

Wang, D., Hu, B., Hu, C., Zhu, F., Liu, X., Zhang, J., … Peng, Z. (2020). Clinical Characteristics of 138 Hospitalized Patients with 2019 Novel Coronavirus-Infected Pneumonia in Wuhan, China. JAMA - Journal of the American Medical Association 323, 11, 1061-1069. https://doi.org/10.1001/jama.2020.1585.

Whitehorn, A. (2020). Conflict resolution in healthcare setting: staff conflicts. The Joanna Briggs Institute EBP Database. Recuperado a partir de https://jbi.global/sites/default/files/2020-05/12418%20Conflict%20Resolution.pdf.

World Health Organization. (2019). Preparación y respuesta frente a emergencias de salud pública. Recuperado a partir de https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/328554/A72_7-sp.pdf.

Wu, C., Chen, X., Cai, Y., Xia, J., Zhou, X., Xu, S., … Song, Y. (2020). Risk Factors Associated With Acute Respiratory Distress Syndrome and Death in Patients With Coronavirus Disease 2019 Pneumonia in Wuhan, China. JAMA Internal Medicine. Recuperado a partir de https://doi.org/10.1001/jamainternmed.2020.0994.

Zhi, Z. L. X. B. X. Z. (2020). The epidemiological characteristics of an outbreak of 2019 novel coronavirus diseases (COVID-19) in China. Chinese Journal of Epidemiology 41. Recuperado a partir de https://doi.org/10.3760 / cma.j.issn.0254-6450.2020.02.003.

Descargas

Publicado

2020-07-29

Cómo citar

Poveda-Moral, S., Bosch-Alcaraz, A., & Falcó-Pegueroles, A. (2020). La planificación de decisiones anticipadas como estrategia preventiva de conflictos éticos en urgencias y emergencias durante y después de la COVID-19. Revista De Bioética Y Derecho, (50), 189–203. https://doi.org/10.1344/rbd2020.50.31646