L'Estat Social de Dret en una nova constitució per a Xile: Experiència europea cap a la Justícia Social

Autors/ores

DOI:

https://doi.org/10.1344/REYD2023.27.42486

Paraules clau:

Estat social, Constitució, Economia social de mercat, Unió Europea, Crisi financera, Política d'austeritat, Pla de recuperació, Índexs de benestar, Justícia social, Xile

Resum

L'Estat social és un tipus històric d'Estat que ha aprofundit i ampliat el vessant social dels Estats liberals, i la seva eficàcia i profunditat depenen de la regulació constitucional i els valors i principis de l'estratègia econòmica. Així, des de la crisi financera de 2008, la UE ha intensificat la presència i rellevància dels objectius socials en la seva estratègia econòmica, presentant-los com a necessaris per a l'èxit econòmic i polític del projecte europeu. Entre les lliçons apreses destaca el canvi de paradigma fiscal i la mobilització d'instruments per a corregir les desigualtats, encara que es necessita una major coordinació dels Estats membres. En aquest sentit, es proposa el reforç de la governança social i la implementació del Pilar Europeu de Drets Socials i la reforma del Semestre Europeu. A l'hora de mesurar, en els últims 30 anys s'han creat índexs per a mesurar el benestar, el desenvolupament humà, la felicitat i la qualitat de vida de les persones, i s'ha proposat un mesurament de la justícia social sobre la base de la prevenció de la pobresa, l'accés a l'educació i al mercat laboral, la inclusió social i no discriminació, la salut i la justícia intergeneracional. Xile es va incorporar a aquest mesurament en 2019 i té marge de millora en algunes dimensions. Aquestes dades poden ajudar a sustentar una legislació adequada i una bona acció de govern, davant una futura reforma constitucional al país.

Biografies de l'autor/a

Dra. Marta Enciso-Santocildes, Universitat de Deusto

Professora Titular

Dra. Laura Gómez Urquijo, Universitat de Deusto

Professora Catedràtica

Dra. Naiara Arriola Echaniz , Universitat de Deusto

Professora Doctora Encarregada

Dra. Aitziber Mugarra-Elorriaga, Universitat de Deusto

Professora Catedràtica

Referències

AVRAM, S. ET AL. (2013). The distributional effects of fiscal consolidation in nine EU countries. EUROMOD Working Paper (EM 2/13). www.iser.essex.ac.uk/publications/working-papers/euromod/em2-13.pdf

BBC (2010, 4 noviembre). Amartya Sen: "El desarrollo es más que un número". https://www.bbc.com/mundo/noticias/2010/11/101103_desarollo_libertad_entrevista_sen_aw

BEKKER, S. Y KLOSSE, S. (2013). EU governance of economic and social policies: chances and challenges. European Journal of Social Law, (2) June.

CARITAS EUROPA (2016). Implementation Assessment of Social Country Specific Recommendations 2015. Recuperado Marzo 19, 2023, https://www.caritas.eu/wordpress/wp-content/uploads/2018/09/160502-PU-Implementation-assessment-of-social-country-specific-recommendations-2015.pdf

CARMONA, E. (2000). El estado social de derecho en la Constitución. Consejo Económico y Social de España.

COMISIÓN EUROPEA (2006). Comunicación Agenda de política social. COM/2000/0379 final. Comisión Europea.

COMISIÓN EUROPEA (2010). Comunicación de la Comisión Estrategia 2020, una estrategia para un crecimiento inteligente, sostenible e integrador. COM (2010) 2020. Comisión Europea.

COMISIÓN EUROPEA (2013). Comunicación Reforzar la dimensión social de la Unión Económica y Monetaria. COM (2013) 690 final. Comisión Europea.

COMISIÓN EUROPEA (2017a). Libro Blanco sobre el futuro de Europa: Vías para la unidad de la UE de 27 Estados miembros. COM (2017) 2025. 1 de marzo de 2017. Comisión Europea.

COMISIÓN EUROPEA (2017b). Documento de reflexión sobre la dimensión social europea. Comisión Europea.

COMISIÓN EUROPEA (2020a). Comunicación de la Comisión al Consejo relativa a la activación de la cláusula general de salvaguardia del Pacto de Estabilidad y Crecimiento. Comisión Europea. https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/ES/TXT/?uri=CELEX:52020DC0123#document1

COMISIÓN EUROPEA (2020b). Ayudas estatales: la Comisión adopta un Marco Temporal para ayudar a los Estados miembros a seguir respaldando la economía en el contexto del brote del Covid-19. Comisión Europea. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/es/ip_20_496

COMISIÓN EUROPEA (2020c). Plan de recuperación para Europa. Comisión Europea. https://ec.europa.eu/info/strategy/recovery-plan-europe_es

CONSTITUCIÓN ESPAÑOLA (BOE núm. 311, de 29 de diciembre de 1978) https://www.boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-1978-31229

DEPARTMENT OF ECONOMIC AND SOCIAL AFFAIRS. DIVISION FOR SOCIAL POLICY AND DEVELOPMENT. UNITED NATIONS. (2006). Social Justice in an Open World: The Role of the United Nations. ST/ESA/305. https://www.un.org/esa/socdev/documents/ifsd/SocialJustice.pdf

EUROPEAN COMMISSION (2008). A renewed commitment to social Europe: Reinforcing the Open Method of Coordination for Social Protection and Social Inclusion. COM(2008) 418 final. European Commission.

EUROPEAN COMMISSION (2013). Joint Employment Report 2013. European Commission.

EUROPEAN COMMISSION (2014). Taking stock of the Europe 2020 strategy for smart, sustainable and inclusive growth. COM(2014) 130 final. European Commission.

EUROPEAN COMMISSION (2015). The Five Presidents’ Report: Completing Europe’s Economic and Monetary Union. European Commission.

EUROPEAN COMMISSION (2017). Communication Establishing a European Pillar of Social Rights. COM/2017/0250 final. European Commission.

EUROPEAN COMMISSION (2019). The European Green Deal Communication COM(2019) 640 final. 11 December 2019. https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/european-green-dealcommunication_en.pdf

EUROPEAN COMMISSION (2020a). Annual Sustainable Growth Strategy 2021 COM(2020)575 final. European Commission.

EUROPEAN COMMISSION (2020B). Identifying Europe's recovery needs, Commission staff working document, SWD(2020) 98 final. European Commission.

EUROPEAN COMMISSION (2020c). Europe’s moment: repair and prepare for the next generation, communication from the Commission. COM(2020) 456 final. European Commission.

EUROPEAN COMMISSION (2021a). Annual Sustainable Growth Strategy 2021. COM(2020)575 final. European Commission.

EUROPEAN COMMISSION (2021B). Communication The European Pillar of Social Rights Action Plan. COM (2021) 102 final. European Commission.

HELLIWELL, J. F., LAYARD, R., SACHS, J. Y DE NEVE, J-E. (EDS.) (2021) World Happiness Report 2021. Sustainable Development Solutions Network. https://worldhappiness.report/ed/2021/

HELLMANN, T.; SCHMIDT, P. Y HELLER, S. M. (2019). Social Justice in the EU and OECD Index Report 2019. Bertelsmann Stiftung. https://www.sgi-network.org/docs/publications/Social_Justice_in_the_EU_2019.pdf

GIDDENS, A. Y CIFUENTES, P. (2003). La tercera vía: la revolución de la socialdemocracia. Taurus.

GONZÁLEZ MORENO, B. (2002). El Estado social. Naturaleza jurídica y estructura de los derechos sociales. Civitas.

GORDILLO, L. I., ARRIOLA, N., INTXAUSTEGI, N.J. (2020). Una teoría del Estado constitucional europeo. Athenaica.

KLEIN, F., VON KNEBEL, E., ZILLA, C. Y THUNERT, M. (Coord) (2019). Chile Report. Sustainable Governance indicators 2019. BertelsmannStiftung. https://www.sgi-network.org/docs/2019/country/SGI2019_Chile.pdf

Ley Fundamental para la República Federal de Alemania, de 8 de mayo de 1949, https://www.gesetze-im-internet.de/gg/BJNR000010949.html

MOGGRIDGE, D. E. (1989). The collected writings of John Maynard Keynes. Bibliography and index. MacMillan for The Royal Economic Society.

NACIONES UNIDAS (1995). Cumbre Mundial sobre Desarrollo Social. A/CONF.166/9. https://undocs.org/pdf?symbol=es/A/CONF.166/9

NACIONES UNIDAS (2000). Resolución aprobada por la Asamblea General. S-24/2. Nuevas iniciativas en pro del desarrollo social. A/RES/S-24/2. https://undocs.org/es/A/RES/S-24/2

NACIONES UNIDAS (2005). Resolución aprobada por la Asamblea General. 60/1. Documento Final de la Cumbre Mundial 2005. A/RES/60/1. https://www2.ohchr.org/spanish/bodies/hrcouncil/docs/gaa.res.60.1_sp.pdf

NACIONES UNIDAS, ASAMBLEA GENERAL (2007). Resolución aprobada por la Asamblea General el 26 de noviembre de 2007. A/RES/62/10. https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N07/464/40/PDF/N0746440.pdf?OpenElement

ORGANIZACIÓN INTERNACIONAL DEL TRABAJO (2008). Declaración de la OIT sobre la Justicia Social para una Globalización Equitativa. https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/---cabinet/documents/genericdocument/wcms_371206.pdf

PNUD (2020). Informe sobre Desarrollo Humano 2020: La próxima frontera: el desarrollo humano y el Antropoceno. http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr_2020_overview_spanish.pdf

SEMESTER ALLIANCE. (2015). CSRs 2015: Delivery gap remains on a democratic, social and sustainable Europe. Semester Alliance. https://semesteralliance.files.wordpress.com/2015/12/2015-semester-alliance-csr-report-17-12-151.pdf

STIGLITZ, J. E., SEN, A. Y FITOUSSI, J-P. (2008). Informe de la comisión sobre la medición del desarrollo económico y del progreso social. https://www.palermo.edu/Archivos_content/2015/derecho/pobreza_multidimensional/bibliografia/Biblio_adic5.pdf

SUSTAINABLE GOVERNANCE INDICATORS (SGI) (2022). Apoyado por la Fundación Bertelsmann. https://www.sgi-network.org/2020/About.

The Nobel Prize (1998) Amartya Sen: Facts https://www.nobelprize.org/prizes/economic-sciences/1998/sen/facts/

TRIBUNAL CONSTITUCIONAL. Sentencia 148/2021 (14 de julio). BOE núm. 182, 31 de julio de 2021, pp. 93561 a 93655, https://www.boe.es/buscar/doc.php?id=BOE-A-2021-13032

WATT, A. (2020). EU Economic policy response to the coronavirus pandemic. IMK policy Brief (93e). https://www.imk-boeckler.de/de/faust-detail.htm?sync_id=8951

ZEITLIN, J., POCHET, P. Y MAGNUSSON, L. (2005). The open method of coordination in action: The European Employment and Social Inclusions Strategies. PIE-Peter Lang.

ZEITLIN, J. Y VANHERCKE, B. (2020). Socializing the European Semester? Economic Governance and Social Policy Coordination in Europe. SIEPS, (7). http://www.sieps.se/en/publications/reports/socializing-the-european-semester-economic-governance-and-social-policy

Descàrregues

Publicades

2023-04-03 — Actualitzat el 2023-04-03

Com citar

Enciso-Santocildes, D. M. ., Gómez Urquijo, D. L. ., Arriola Echaniz , D. N. ., & Mugarra-Elorriaga, D. A. . (2023). L’Estat Social de Dret en una nova constitució per a Xile: Experiència europea cap a la Justícia Social. Revista d’Educació I Dret, (27). https://doi.org/10.1344/REYD2023.27.42486